Αντισυνταγματική κρίθηκε από την Ολομέλεια του ΣτΕ η διάταξη που δίνει τη δυνατότητα αναστολής ή απενεργοποίησης του Αριθμού Φορολογικού Μητρώου σε περιπτώσεις φοροδιαφυγής.
Με την απόφαση 869/2025 η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε ότι "οι διατάξεις του ν. 4174/2013 που προβλέπουν τη δυνατότητα αναστολής της χρήσης ή απενεργοποίησης του ΑΦΜ σε περίπτωση φοροδιαφυγής και παρέχουν νομοθετική εξουσιοδότηση προς τον Διοικητή της ΑΑΔΕ για τον ορισμό περιπτώσεων αναστολής ή απενεργοποίησης του ΑΦΜ και των συνεπειών της αναστολής και της απενεργοποίησης, αντίκεινται στο Σύνταγμα, διότι η αναστολή χρήσης ή η απενεργοποίηση του ΑΦΜ λόγω φοροδιαφυγής συνιστά βαριά επέμβαση στην οικονομική ζωή του φορολογούμενου, φυσικού ή νομικού προσώπου, η οποία κατ’ ουσία ισοδυναμεί με απαγόρευση άσκησης της οικονομικής δραστηριότητας".
Πότε «κλειδώνει» ο ΑΦΜ
Με βάση τη φορολογική νομοθεσία η απενεργοποίηση του ΑΦΜ διενεργείται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
1. Αν ο φορολογούμενος έχει πτωχεύσει
2. Αν ο φορολογούμενος έχει περιέλθει σε κατάσταση αφερεγγυότητας
3. Αν υφίστανται αντικειμενικά στοιχεία, τα οποία υποδηλώνουν ότι ο φορολογούμενος έχει παύσει να ασκεί οικονομική δραστηριότητα,
4. Αν υφίστανται στοιχεία, τα οποία υποδηλώνουν ότι ο φορολογούμενος διαπράττει φοροδιαφυγή ή λαθρεμπορία ή νοθεία προϊόντων που υπόκεινται σε ειδικό φόρο κατανάλωσης,
5. Αν ο φορολογούμενος παραβιάζει ή παραποιεί ή επεμβαίνει κατά οποιονδήποτε τρόπο στη λειτουργία των φορολογικών ηλεκτρονικών μηχανισμών,
6. Αν έχει δηλώσει ψευδή ή ανακριβή στοιχεία για την απόκτηση του ΑΦΜ.
7. Αν διαπιστωθεί πως έχει γραφτεί στο φορολογικό μητρώο περισσότερες φορές
Η αναστολή χρήσης του ΑΦΜ διαρκεί ανάλογα με την περίπτωση από 3 έως 5 χρόνια, εκτός από τις υποθέσεις λαθρεμπορίας για τις οποίες έχει ασκηθεί ποινική δίωξη που μπορεί να διαρκέσει μέχρι την παραπομπή στο ακροατήριο.
Ωστόσο ο φορολογούμενος έχει το δικαίωμα να αποδείξει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την αφαίρεση του ΑΦΜ του.
Όσοι χάνουν τον ΑΦΜ δεν μπορούν να υποβάλουν οποιαδήποτε φορολογική δήλωση η δήλωση στο τμήμα Μητρώου της εφορίας, να τύχουν απαλλαγής από τον φόρο μεταβίβασης, κληρονομιών και γονικών παροχών για την απόκτηση πρώτης κατοικίας, να λάβουν πιστοποιητικό για μεταβίβαση ακινήτων και ΕΝΦΙΑ και αντίγραφο των υποβληθεισών δηλώσεων φόρου κληρονομιάς, δωρεάς, γονικής παροχής, δήλωσης στοιχείων ακινήτων (Ε9), να λάβουν φορολογική ενημερότητα, να εισπράξουν ποσά από την εξόφληση τίτλων πληρωμής και να έχουν συναλλαγές με το Δημόσιο τομέα (συμμετοχή σε διαγωνισμό ή ανάθεση έργων).
Οι συνέπειες της απόφασης
Επί της αρχής, η απόφαση του ΣτΕ δημιουργεί την ανάγκη για άμεση νομοθετική παρέμβαση εκ μέρους του υπουργείου Οικονομικών.
Το νέο πλαίσιο θα πρέπει, μεταξύ άλλων:
→ να καθορίζει με σαφήνεια τις προϋποθέσεις επιβολής κυρώσεων σε περιπτώσεις φοροδιαφυγής
→ να αποσαφηνίζει την βαρύτητα κάθε παράβασης
→ να τηρεί την αρχή της αναλογικότητας
→ να προβλέπει εγγυήσεις για την προστασία των δικαιωμάτων των φορολογουμένων
→ να θέτει σαφή όρια στις αρμοδιότητες της φορολογικής διοίκησης
Πάντως, και εν αναμονή των επόμενων κινήσεων από το υπουργείο Οικονομικών, η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έθεσε από χθες ένα σημαντικό φρένο στις εξουσίες της φορολογικής διοίκησης. Πλέον οι επιχειρήσεις αποκτούν ένα νομικό έρεισμα έναντι του μέτρου της απενεργοποίησης ΑΦΜ, στο πλαίσιο της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής.
Πιστοποιημένος Εσωτερικός Ελεγκτής
