Η έννοια της φορολογικής κατοικίας

Η έννοια της φορολογικής κατοικίας και κατ’ επέκταση αυτή του φορολογικού κατοίκου της Ελλάδας είναι η αρχή για την καλύτερη κατανόηση του ζητήματος της φορολόγησης των κατοίκων του εξωτερικού καθώς η φορολογική κατοικία προσδιορίζει τον τόπο φορολόγησης του εισοδήματος των φορολογουμένων.

Σύμφωνα με το άρθρο 2 § 1 του Κ.Φ.Ε., όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 12 § 1 του Ν. 3943/2011, από 31-3-2011, φορολογικός κάτοικος της Ελλάδας θεωρείται όποιος διαμένει στην Ελλάδα για διάστημα που υπερβαίνει τις 183 ημέρες μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτος. Το διάστημα αυτό αντιστοιχεί όπως γίνεται αντιληπτό σε διάστημα μεγαλύτερο του μισού του ημερολογιακού έτους. Αντικείμενο της φορολογίας εισοδήματος για τους φορολογικούς κατοίκους της Ελλάδας είναι το παγκόσμιο εισόδημα τους. Αντιθέτως, τα πρόσωπα που δεν είναι ούτε κάτοικοι της Ελλάδας ούτε συνήθως διαμένοντες σε αυτή ορίζεται ότι φορολογούνται μόνο για το εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα.

Ø  Η προθεσμία κατάθεσης των αρχικών δικαιολογητικών για την αίτηση μεταφοράς

Το φυσικό πρόσωπο το οποίο πρόκειται να μεταφέρει τη φορολογική του κατοικία στο εξωτερικό οφείλει να υποβάλει, το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Μαρτίου του φορολογικού έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος αναχώρησης, στο Τμήμα ή Γραφείο Συμμόρφωσης και Σχέσεων με τους Φορολογουμένους της Δ.Ο.Υ. όπου είναι υπόχρεος υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος ως φορολογικός κάτοικος Ελλάδος: αίτηση (έντυπο Α110) με συνημμένα το έντυπο Δ210 (σε αντικατάσταση των εντύπως Μ0, Μ1 και Μ7) συμπληρωμένα, όπως ορίζουν οι κείμενες διατάξεις, και επιπλέον για τον ορισμό φορολογικού εκπροσώπου του στην Ελλάδα έγγραφη δήλωση με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής τους. Παράλληλα, συνυποβάλλει τα σχετικά δικαιολογητικά κατά περίπτωση, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στις παρ.2 και 3 της παρούσας.
Ο υπάλληλος της Δ.Ο.Υ., αφού παραλάβει τα ως άνω έντυπα, οφείλει να συμπληρώσει την ηλεκτρονική εφαρμογή για τη μεταβολή της φορολογικής κατοικίας, ακολουθώντας τις οδηγίες της Δ/νσης Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης της Α.Α.Δ.Ε..

Ø  Τα απαιτούμενα δικαιολογητικά

→ Βεβαίωση φορολογικής κατοικίας από την αρμόδια φορολογική αρχή του κράτους όπου δηλώνει φορολογικός κάτοικος, από την οποία να προκύπτει ότι είναι φορολογικός κάτοικος αυτού του κράτους. Εάν ο φορολογούμενος έχει εγκατασταθεί σε κράτος με το οποίο υφίσταται Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας Εισοδήματος (στο εξής ΣΑΔΦΕ), μπορεί να προσκομίσει, αντί της βεβαίωσης, την προβλεπόμενη Αίτηση για την Εφαρμογή της ΣΑΔΦΕ όπου είναι ενσωματωμένο το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας (δίγλωσσα έντυπα)

→ Σε περίπτωση που δεν προβλέπεται η έκδοση των ανωτέρω από την αρμόδια φορολογική αρχή, αντίγραφο της εκκαθάρισης της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος ή, ελλείψει εκκαθάρισης, αντίγραφο της σχετικής δήλωσης φορολογίας εισοδήματός του, που υπέβαλε στο άλλο κράτος ως φορολογικός κάτοικος του κράτους αυτού.

→ Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσκόμιση κάποιων από τα ανωτέρω δικαιολογητικά (υπό α' ή β'), επειδή αποδεδειγμένα η αλλοδαπή φορολογική αρχή δεν τα εκδίδει, τότε απαιτείται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή, με την οποία θα αποδεικνύεται η μόνιμη και σταθερή εγκατάσταση του προσώπου αυτού στο άλλο κράτος.

→ Επιπλέον των οριζομένων στην παράγραφο 2, ο φορολογούμενος οφείλει να προσκομίσει, κατά περίπτωση, και τα κάτωθι:

• Δικαιολογητικά που να αποδεικνύουν την ημερομηνία αναχώρησης και εγκατάστασής του στη χώρα όπου δηλώνει κάτοικος, προκειμένου να διαπιστώνεται ότι έχει συμπληρώσει τουλάχιστον 183 ημέρες στη χώρα αυτή μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος, ήτοι στο προηγούμενο έτος από εκείνο εντός του οποίου γίνεται η αίτηση μεταβολής. Τα δικαιολογητικά αυτά μπορεί να είναι, εναλλακτικά και ενδεικτικά, έγγραφα περί ανάληψης μισθωτής εργασίας, έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας στην εν λόγω χώρα και υπαγωγής του στην ασφαλιστική νομοθεσία της χώρας αυτής, εγγραφής σε δημοτολόγιο της εν λόγω χώρας, μίσθωσης κατοικίας, εγγραφής ή παρακολούθησης σχολείων των τέκνων στη χώρα αυτή.
• Αντί των πιο πάνω επιπλέον δικαιολογητικών, ο φορολογούμενος δύναται να προσκομίζει πιστοποιητικά φορολογικής κατοικίας από τη χώρα στην οποία δηλώνει κάτοικος των δύο (2) προηγούμενων ετών από το έτος στο οποίο υποβάλλεται η αίτηση μεταβολής.

Η Δ.Ο.Υ. υποχρεούται να αποφανθεί σχετικά με την πληρότητα και επάρκεια του φακέλου εντός δύο (2) μηνών από την ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών των παραγράφων 2 και 3 της παρούσας. Αιτήσεις που υποβάλλονται και δικαιολογητικά που προσκομίζονται έως την 31η Δεκεμβρίου του έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος αναχώρησης παραλαμβάνονται κανονικά χωρίς κυρώσεις και εξετάζονται, ισχύουσας ωστόσο της δυνατότητας της Δ.Ο.Υ. να αποφανθεί εντός δύο (2) μηνών. Αντιθέτως, εάν οι αιτήσεις υποβληθούν ή τα δικαιολογητικά προσκομιστούν μετά την 31η Δεκεμβρίου του έτους που ακολουθεί το έτος αναχώρησης, αυτές θα εξετάζονται με τη διαδικασία της ΠΟΛ.1177/14.7.2014 εγκυκλίου αλλά με τα δικαιολογητικά που προβλέπονται στην παρούσα Απόφαση.

Ø  Οι προθεσμίες

→ Στο πρώτο στάδιο υποβάλλεται η αίτηση της μεταβολής της φορολογικής κατοικίας, (μαζί με τα πρώτα δικαιολογητικά που απαιτούνται) και γίνεται στο επόμενο έτος της μεταφοράς και μέχρι την τελευταία εργάσιμη μέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Μαρτίου (για φέτος έως την Παρασκευή 10-3-2023).

→ Στο δεύτερο στάδιο υποβάλλονται τα υπόλοιπα έγγραφα-δικαιολογητικά που απαιτούνται (για να ολοκληρωθεί η μεταφορά της φορολογικής κατοικίας) και οι φορολογούμενοι πρέπει να τα προσκομίσουν έως το τελευταία εργάσιμη μέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Σεπτεμβρίου (για φέτος έως Παρασκευή 8-9-2023).

Οι κάτοικοι εξωτερικού σύμφωνα με τη νομοθεσία υποχρεούνται μόνο στη δήλωση του πραγματικού εισοδήματος που λαμβάνουν από την Ελλάδα και όχι του παγκόσμιου εισοδήματός τους. Για αυτούς επί της ουσίας που έφυγαν οι φορολογικές αρχές δεν μπορούν ελέγξουν τις καταθέσεις τους, ούτε εκείνες που είναι σε ελληνικές τράπεζες ούτε εκείνες που έχουν σε τράπεζες του εξωτερικού.

→   Να κατοικεί ο φορολογούμενος επί 183 ημέρες στο εξωτερικό.

→ Να είναι σε θέση να το αποδείξει με προσκόμιση των κατάλληλων δικαιολογητικών.

→ Να αναθέσει τη φορολογική εκπροσώπησή του σε κάποιο πρόσωπο εμπιστοσύνης, δηλαδή φορολογικό εκπρόσωπο.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, όσοι μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στο εξωτερικό, απαλλάσσονται από τα τεκμήρια διαβίωσης για τα περιουσιακά στοιχεία που έχουν στην Ελλάδα. Για τους ανωτέρω δεν ισχύουν τα τεκμήρια για κατοικίες, αυτοκίνητα και σκάφη αναψυχής.

Επίσης, δεν εφαρμόζονται τα τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων (ακινήτων, οχημάτων κ.λπ.), υπό την προϋπόθεση ότι δεν αποκτούν πραγματικό εισόδημα στη χώρα μας. Εάν αποκτούν εισοδήματα στην Ελλάδα, για παράδειγμα από ενοίκια ή τόκους καταθέσεων, τότε εμπίπτουν στο καθεστώς των τεκμηρίων.

Συγκεκριμένα, όσοι μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στο εξωτερικό:

> Φορολογούνται στην Ελλάδα μόνο για το εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα και αποκτάται μέσα σε προηγούμενο της δήλωσης φορολογικό έτος. Στην περίπτωση, όμως, που ο αποκτών το εισόδημα είναι κάτοικος χώρας με την οποία η Ελλάδα έχει συνάψει σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας/ΣΑΔΦ (όλες οι χώρες της Ε.Ε., του ΕΟΧ, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Κίνα κ.λπ.), θα φορολογηθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της οικείας σύμβασης.

> Δεν δικαιούνται αφορολόγητο όριο και κατά συνέπεια δεν έχουν υποχρέωση να προσκομίζουν αποδείξεις δαπανών. Αυτό σημαίνει ότι για εισόδημα το οποίο προκύπτει στη χώρα μας φορολογούνται από το πρώτο ευρώ.

Παράλληλα, οι φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού υπόκεινται κανονικά σε φόρο μεταβίβασης ακινήτων ή ΦΠΑ κατά την αγορά ακινήτου το οποίο βρίσκεται στην Ελλάδα. Μάλιστα, για πολίτες της ΕΕ, του ΕΟΧ και σε ομογενείς, παρέχεται υπό προϋποθέσεις η δυνατότητα απαλλαγής από τον φόρο για την απόκτηση πρώτης κατοικίας.

Ø  Οι έλεγχοι της εφορίας

Στο στόχαστρο των φορολογικών αρχών μπαίνουν όσοι έγιναν φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού, αλλά δεν ακολουθούν όσα προβλέπει η νομοθεσία, όπως για παράδειγμα να διαβιούν τουλάχιστον 183 μέρες στο εξωτερικό, αποφεύγοντας τους υψηλότερους συγκριτικά με κάποιες χώρες συντελεστές φορολόγησης, τα τεκμήρια που ισχύουν εδώ και φυσικά τον έλεγχό τους.

Στα χρόνια της κρίσης πολλοί Έλληνες επέλεξαν να φύγουν στο εξωτερικό, μεταφέροντας τη φορολογική τους κατοικία. Κάποιοι επέστρεψαν κάνοντας χρήση των ευνοϊκών διατάξεων (μειωμένος φόρος εισοδήματος κατά 50%), ενώ κάποιοι άλλοι που επίσης έχουν επιστρέψει ή ενδεχομένως δεν έφυγαν ποτέ διατηρούν τη φορολογική τους κατοικίας στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, έγιναν φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού, αλλά δεν ακολουθούν όσα προβλέπει η νομοθεσία, όπως για παράδειγμα να διαβιούν τουλάχιστον 183 μέρες στο εξωτερικό.

Με τον τρόπο αυτό αποφεύγουν τους υψηλότερους συγκριτικά με κάποιες χώρες συντελεστές φορολόγησης, τα τεκμήρια που ισχύουν εδώ και φυσικά τον έλεγχό τους.

Οι κάτοικοι εξωτερικού σύμφωνα με τη νομοθεσία υποχρεούνται μόνο στη δήλωση του πραγματικού εισοδήματος που λαμβάνουν από την Ελλάδα και όχι του παγκόσμιου εισοδήματός τους. Για αυτούς επί της ουσίας που έφυγαν οι φορολογικές αρχές δεν μπορούν ελέγξουν τις καταθέσεις τους, ούτε εκείνες που είναι σε ελληνικές τράπεζες ούτε εκείνες που έχουν σε τράπεζες του εξωτερικού.

Μεγάλη προσοχή επομένως στις προθεσμίες και στα δικαιολογητικά. Τα λάθη πληρώνονται…..

Παναγιώτης Ράγγος

Λογιστής Φοροτεχνικός  Α΄ Τάξης

Οικονομολόγος

Πιστοποιημένος Εσωτερικός Ελεγκτής